De Pompentoren is een voormalige watertoren in België, gelegen in een uniek landschap. Het gebouw vormt een bijzondere verbinding tussen architectuur en natuur. De toren bevindt zich centraal in het Horizon 2025-project, waarin een netwerk van landschappelijke uitkijktorens wordt ontwikkeld. Dit project heeft tot doel de toeristische aantrekkelijkheid van vier regio’s in België te vergroten. De oorspronkelijke Pompentoren raakte sinds 1986 buiten gebruik. Met de transformatie tot uitkijktoren wordt de nadruk gelegd op het behoud van de identiteit en elegantie van het bouwwerk, nu een bestemming langs de recreatieve fietsroute G62. Ooit een vergeten en verborgen object, is het nu de bedoeling dat de toren een herkennings- en uitkijkpunt wordt langs de voormalige spoorlijn, nu bekend als de G62, die door West-Vlaanderen loopt. De voormalige functie van de Pompentoren en het verhaal achter het ontstaan van dit bouwwerk, weerspiegelt de samenwerking tussen architectuur, landschap en techniek. Een kleine toren met een grote rol in het omliggende landschap. Het doel van de transformatie is om het verhaal van de vroegere functie te vertalen naar de toekomst.

ZOUT EN ZOET

Bij de Pompentoren in Eernegem komen architectuur, landschap en techniek samen. In de 19e eeuw werd een spoorlijn aangelegd tussen Torhout en Oostende. De stoomlocomotieven die langs deze lijn reden, konden het zoute en kalkrijke water uit de omgeving van Oostende niet gebruiken. Daarom werd een alternatieve zoetwaterbron gecreëerd in Eernegem, waar het water veel geschikter was voor de locomotieven. Om voldoende zoet water te leveren, werd in 1870 een reservoir gegraven en een pomptoren gebouwd om het benodigde water via een 16 kilometer lange pijpleiding naar Oostende te transporteren. Toen het gebruik van de stoomlocomotieven stopte, werd de toren overbodig en raakte in vergetelheid. Het verhaal van deze infrastructuur vormt de inspiratie voor de nieuwe uitkijktoren. De Pompentoren werd opgesplitst: het onderste deel werd gerenoveerd en verbonden met het omliggende landschap, inclusief het reservoir en het pad voor bezoekers van de G62. Hier wordt het verhaal van het zoete water en het landschap verteld. Het bovenste deel van de toren werd verhoogd en biedt uitzicht op de kust, waar het water naartoe stroomde. De verbinding tussen zoet en zout wordt gesymboliseerd door een stalen constructie die spiraalsgewijs omhoog loopt.

GEBOUWD ALS POMPTOREN

Het ontwerp is gebaseerd op de bestaande structuur van de toren, waarbij het behoud en de heropleving van het oorspronkelijke gebouw centraal staan. Hoewel de Pompentoren beperkte erfgoed- en monumentale waarde heeft, vormt het wel een belangrijk oriëntatiepunt in het landschap. Dit was het uitgangspunt voor de renovatie: het herstel van het verhaal en de structuur. Veel aandacht is besteed aan het in ere herstellen van het originele metselwerk.

GEBRUIKT ALS UITKIJKTOREN

Voor de transformatie tot uitkijktoren is ervoor gekozen om geen extra volume toe te voegen, maar de bestaande toren te integreren in de nieuwe functie. De karakteristieke uitstraling van de toren blijft behouden. Met een eenvoudige, maar radicale ingreep is de toren verhoogd. De bovenste laag van de toren is losgekoppeld van de onderste, met een transparante constructie in het midden. Dit geeft de toren een lichtere en expressievere uitstraling; het lijkt alsof het uitkijkplatform de zwaartekracht tart. Door de transparantie ontstaat een dialoog tussen de toren en het omliggende landschap. De Pompentoren, nu een uitkijktoren, vertelt het verhaal van het technisch vernuft uit het verleden, gecombineerd met moderne technieken. De toren slaat een brug tussen het historische belang van water en landschap en het recreatieve gebruik van het gebied vandaag de dag.